علل موفّقیّت قالب مثنوی در ادبیّات فارسی و ناکامی آن در ادبیّات عربی

قالب مثنوی به همان میزان که قالبی موفّق و ارجمند در ادب فارسی است، قالبی شکست‌خورده و کم‌ارزش در ادب عربی به شمار می‌رود. دلیل یا دلایل این امر را در چه عاملی باید جستجو کرد؟ از آنجا که این نوشته بیشتر بر بررسی امور صوری قالب مثنوی تکیه دارد، ما دلایل توفیق مثنوی فارسی و اسباب شکست مثنوی عربی را در تفاوت ویژگی‌های دو عنصر اساسیِ وزن و قافیه در شعر فارسی و عربی ریشه‌یابی کرده‌ایم؛ البتّه ویژگی عناصر فرعی دیگری چون ردیف نیز در این امر بی‌تأثیر نبوده است. چنان که روشن است این مقاله در حوزۀ ادبیّات تطبیقی می‌گنجد، از این رو ما از «روش تطبیقی» بهره برده‌ایم.